Новости от 14 мая 2020 года из блога, посвященного практике в Европейском суде по правам человека ЕСПЧ
Постановление ЕСПЧ от 31 октября 2019 года по делу "Папагеоргиу и другие (Papageorgiou and Others) против Греции" (жалобы N 4762/18 и 6140/18).
В 2018 году заявителям была оказана помощь в подготовке жалоб. Впоследствии жалобы были объединены и коммуницированы Греции.
По делу успешно рассмотрены жалобы на обязанность родителей предоставить директорам школ письменные заявления о том, что их дети не являются православными христианами, для освобождения последних от уроков религиозного воспитания, оставление данных заявлений в архиве школ, право директоров школ проверять, являются ли указанные в заявлениях сведения правдивыми. По делу допущено нарушение требований статьи 2 Протокола N 1 к Конвенции о защите прав человека и основных свобод.
ОБСТОЯТЕЛЬСТВА ДЕЛА
Жалоба N 4762/18 касалась трех заявителей, а именно родителей и их дочери (ребенка), жалоба N 6140/18 - матери и дочери (также ребенка). Девочки были ученицами школ на двух небольших греческих островах.
Заявители-родители жаловались на то, что они были обязаны предоставить письменные заявления для того, чтобы требовать освобождения их детей от уроков религиозного воспитания в соответствующих школах. Они также жаловались на то, что данные заявления должны были оставаться в архиве школы, а директор школы имел право проверять, были ли указанные в них сведения правдивыми.
ВОПРОСЫ ПРАВА
По поводу соблюдения статьи 2 Протокола N 1 к Конвенции. Главный вопрос, который затрагивался в жалобах, касался обязанности родителей представить директору соответствующей школы письменное заявление, подписанное также учителем, о том, что их дети не были православными христианами, для освобождения последних от уроков религиозного воспитания.
В соответствии с частью второй статьи 16 Конституции и Законом об образовании уроки религиозного воспитания были обязательны для всех учеников. Однако циркуляр от 23 января 2015 г. предусматривал, что ученики, которые не являлись православными христианами, но принадлежавшие к иным религиозным или доктринальным конфессиям или не принадлежавшие к какой-либо религии, и ссылались на причины, связанные с вероисповеданием, могли быть освобождены от посещения данных уроков. В соответствии с частью третьей статьи 25 решения министра образования от 23 января 2018 г. данная процедура была оставлена в силе.
Циркуляр 2015 года не требовал предоставления религиозного обоснования в заявлении об освобождении от уроков. Однако родители были обязаны представить директору школы письменное заявление, подписанное также учителем, о том, что их ребенок не был православным христианином. В полномочия директора входили проверка документов, подтверждавших сведения, указанные в заявлении, а также привлечение внимания родителей к серьезности их заявления.
Проверка серьезности письменного заявления предполагала, что директор школы был вправе проверить, содержались ли в заявлении ложные сведения, а именно соответствовало ли содержанию заявления свидетельство о рождении, в котором указывалась религиозная принадлежность родителей и которое должно было быть предоставлено администрации школы. Кроме того, "религия" была обязательным предметом в начальной и средней школе и в старших классах согласно соответствующим решениям министерства. В случае несоответствия сведений директор школы был обязан сообщить в прокуратуру о том, что было представлено ложное заявление, поскольку данное действие являлось преступлением.
Существующая система освобождения детей от уроков религиозного воспитания могла накладывать на родителей тяжкое бремя и риск ненадлежащего раскрытия их личной жизни. Возможность конфликта также могла отбить у них желание подавать такое заявление, особенно если они проживали в небольшом и религиозном сообществе, таком, как на маленьких греческих островах, где риск осуждения был выше, чем в больших городах. Заявители-родители не подали такое заявление не только из страха объявить о том, что они не были православными христианами, в среде, в которой большинство населения принадлежало к данной религии, но также потому, что, как они отмечали, ученикам, которые были освобождены от уроков религиозного воспитания, не предлагалось каких-либо иных занятий, и дети теряли школьные часы просто из-за того, что их родители заявили о своих религиозных убеждениях.
Несмотря на то, что заявители-родители не были обязаны объявлять о своих убеждениях, тот факт, что они должны были представить письменное заявление, был равнозначен принуждению их к действиям, из которых можно было сделать вывод, что они и их дети разделяли или не разделяли те или иные религиозные взгляды.
В ранее рассмотренных им делах Европейский Суд указывал, что свобода вероисповедания также включает в себя негативный аспект, а именно личное право не выражать свои религиозные убеждения и не быть обязанным действовать таким образом, чтобы позволить окружающим сделать выводы относительно наличия или отсутствия таких убеждений. В настоящем деле власти Греции не имели права вмешиваться в сферу индивидуального сознания и проверять наличие у лиц тех или иных религиозных убеждений или заставлять их выражать свои убеждения по духовным вопросам.
Принимая во внимание вышеизложенное, Европейский Суд отклонил предварительный довод властей Греции о том, что родители-заявители не воспользовались процедурой получения освобождения от уроков. Кроме того, Европейский Суд пришел к выводу, что по делу было допущено нарушение статьи 2 Протокола N 1 к Конвенции в свете статей 8 и 9 Конвенции.
ПОСТАНОВЛЕНИЕ
По делу было допущено нарушение требований статьи 2 Протокола N 1 к Конвенции (принято единогласно).
В порядке применения статьи 41 Конвенции. Европейский Суд присудил 8 000 евро совместно заявителям по жалобе N 4762/18 и 8 000 евро совместно заявителям по жалобе N 6140/18.
Источник публикации: https://espchhelp.ru/blog/3280-papageorgiu-i-drugiye-protiv-gretsii .
Απόφαση του ΕΔΑΔ της 31ης Οκτωβρίου 2019 στην υπόθεση Παπαγεωργίου κ.λπ. κατά Ελλάδας (καταγγελίες 4762/18 και 6140/18).
Το 2018, οι αιτούντες βοηθήθηκαν στην προετοιμασία καταγγελιών. Στη συνέχεια, τα παράπονα ενοποιήθηκαν και κοινοποιήθηκαν από την Ελλάδα.
Στην περίπτωση αυτή, τα παράπονα σχετικά με την υποχρέωση των γονέων να παρέχουν γραπτές δηλώσεις στους διευθυντές του σχολείου που δηλώνουν ότι τα παιδιά τους δεν είναι Ορθόδοξοι Χριστιανοί να απελευθερώσουν τους τελευταίους από μαθήματα θρησκευτικής εκπαίδευσης, αφήνοντας αυτές τις δηλώσεις στα αρχεία του σχολείου και το δικαίωμα των διευθυντών του σχολείου να επαληθεύσουν εάν οι πληροφορίες που καθορίζονται στις δηλώσεις έχουν εξεταστεί με επιτυχία αληθής. Η υπόθεση παραβίασε τις απαιτήσεις του άρθρου 2 του πρωτοκόλλου αριθ. 1 της σύμβασης για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών.
Περιπτώσεις της υπόθεσης
Η καταγγελία Ν 4762/18 αφορούσε τρεις αιτούντες, δηλαδή τους γονείς και την κόρη τους (παιδί), την καταγγελία Ν 6140/18 - τη μητέρα και την κόρη (επίσης το παιδί). Τα κορίτσια ήταν μαθητές σχολείων σε δύο μικρά ελληνικά νησιά.
Οι γονείς αιτούντες παραπονέθηκαν ότι έπρεπε να παρέχουν γραπτές δηλώσεις προκειμένου να απαιτήσουν την απελευθέρωση των παιδιών τους από τη θρησκευτική εκπαίδευση στα αντίστοιχα σχολεία. Παραπονέθηκαν επίσης ότι αυτές οι δηλώσεις έπρεπε να είχαν παραμείνει στα αρχεία του σχολείου και ότι ο διευθυντής είχε το δικαίωμα να επαληθεύσει ότι οι πληροφορίες που παρέχονται σε αυτό είναι αληθείς.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΔΙΚΑΙΟΥ
Όσον αφορά τη συμμόρφωση με το άρθρο 2 του πρωτοκόλλου αριθ. 1 της σύμβασης. Το κύριο ζήτημα που τέθηκε στις καταγγελίες αφορούσε την υποχρέωση των γονέων να υποβάλουν στον διευθυντή του σχετικού σχολείου γραπτή δήλωση, την οποία υπέγραψε και ο δάσκαλος, δηλώνοντας ότι τα παιδιά τους δεν ήταν Ορθόδοξοι Χριστιανοί για να απελευθερώσουν τον τελευταίο από τη θρησκευτική εκπαίδευση.
Σύμφωνα με το δεύτερο μέρος του άρθρου 16 του Συντάγματος και του νόμου για την εκπαίδευση, τα μαθήματα θρησκευτικής εκπαίδευσης ήταν υποχρεωτικά για όλους τους μαθητές. Ωστόσο, μια εγκύκλιο με ημερομηνία 23 Ιανουαρίου 2015 όριζε ότι οι μαθητές που δεν ήταν Ορθόδοξοι Χριστιανοί, αλλά που ανήκαν σε άλλες θρησκευτικές ή δογματικές ονομασίες ή δεν ανήκαν σε καμία θρησκεία, και αναφέρονται σε λόγους που σχετίζονται με τη θρησκεία, θα μπορούσαν να εξαιρεθούν από την επίσκεψη δεδομένα μαθήματος. Σύμφωνα με το τρίτο μέρος του άρθρου 25 της απόφασης του Υπουργού Παιδείας της 23ης Ιανουαρίου 2018, η διαδικασία αυτή έγινε δεκτή.
Η εγκύκλιος του 2015 δεν απαιτούσε την παροχή θρησκευτικής αιτιολόγησης στη δήλωση εξαίρεσης. Ωστόσο, οι γονείς έπρεπε να υποβάλουν στον διευθυντή του σχολείου γραπτή δήλωση, την οποία υπέγραψε και ο δάσκαλος, δηλώνοντας ότι το παιδί τους δεν ήταν Ορθόδοξος Χριστιανός. Οι εξουσίες του διευθυντή περιλάμβαναν τον έλεγχο εγγράφων που επιβεβαιώνουν τις πληροφορίες που καθορίζονται στην αίτηση, καθώς και την προσοχή των γονέων στη σοβαρότητα της αίτησής τους.
Η επαλήθευση της σοβαρότητας της γραπτής δήλωσης έδειξε ότι ο διευθυντής του σχολείου είχε το δικαίωμα να ελέγξει εάν η δήλωση περιείχε ψευδείς πληροφορίες, δηλαδή το πιστοποιητικό γέννησης, το οποίο υποδεικνύει τη θρησκευτική σχέση των γονέων και τα οποία θα έπρεπε να είχαν παρασχεθεί στη σχολική διοίκηση, αντιστοιχεί στη δήλωση. Επιπλέον, η «θρησκεία» ήταν υποχρεωτικό μάθημα στα σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και στο λύκειο σύμφωνα με σχετικές αποφάσεις του υπουργείου. Σε περίπτωση ασυνέπειας των πληροφοριών, ο διευθυντής του σχολείου ήταν υποχρεωμένος να ενημερώσει τον εισαγγελέα ότι υποβλήθηκε ψευδή δήλωση, καθώς αυτή η ενέργεια ήταν έγκλημα.
Το υφιστάμενο σύστημα απαλλαγής παιδιών από τάξεις θρησκευτικής εκπαίδευσης θα μπορούσε να επιβαρύνει τους γονείς και τον κίνδυνο ακατάλληλης αποκάλυψης της προσωπικής τους ζωής. Η πιθανότητα σύγκρουσης θα μπορούσε επίσης να τους αποθαρρύνει από την υποβολή μιας τέτοιας αίτησης, ειδικά εάν ζούσαν σε μια μικρή και θρησκευτική κοινότητα, όπως τα μικρά ελληνικά νησιά, όπου ο κίνδυνος καταδίκης ήταν υψηλότερος από ότι στις μεγάλες πόλεις. Οι γονείς αιτούντες δεν υπέβαλαν τέτοια δήλωση, όχι μόνο για το φόβο να δηλώσουν ότι δεν ήταν Ορθόδοξοι Χριστιανοί, σε ένα περιβάλλον στο οποίο η πλειονότητα του πληθυσμού ανήκε σε αυτή τη θρησκεία, αλλά και επειδή, όπως σημείωσαν, σε μαθητές που εξαιρέθηκαν από μαθήματα θρησκευτικής εκπαίδευσης, δεν προσφέρθηκαν άλλες δραστηριότητες και τα παιδιά έχασαν τις σχολικές ώρες μόνο και μόνο επειδή οι γονείς τους εξέφρασαν τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις.
Παρά το γεγονός ότι οι αιτούντες-γονείς δεν ήταν υποχρεωμένοι να δηλώσουν τις πεποιθήσεις τους, το γεγονός ότι έπρεπε να υποβάλουν γραπτή δήλωση ισοδυναμούσε με το να τους αναγκάσει να ενεργήσουν, από το οποίο μπορεί να συναχθεί το συμπέρασμα ότι αυτοί και τα παιδιά τους συμμετείχαν ή δεν μοιράστηκαν αυτές ή άλλες θρησκευτικές απόψεις.
Στις υποθέσεις του ενώπιον του, το Δικαστήριο δήλωσε ότι η θρησκευτική ελευθερία περιελάμβανε επίσης μια αρνητική πτυχή, δηλαδή το προσωπικό δικαίωμα να μην εκφράζει τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις και να μην υποχρεούται να ενεργεί με τέτοιο τρόπο ώστε να επιτρέπει σε άλλους να συμπεράνουν σχετικά με την παρουσία ή την απουσία τέτοιων πεποιθήσεων. Στην παρούσα υπόθεση, οι ελληνικές αρχές δεν είχαν το δικαίωμα να παρέμβουν στον τομέα της ατομικής συνείδησης και να ελέγξουν την παρουσία ατόμων ορισμένων θρησκευτικών πεποιθήσεων ή να τους αναγκάσουν να εκφράσουν τις πεποιθήσεις τους σε πνευματικά ζητήματα.
Βάσει των ανωτέρω, το Δικαστήριο απέρριψε το προκαταρκτικό επιχείρημα της κυβέρνησης ότι οι αιτούντες γονείς δεν είχαν χρησιμοποιήσει τη διαδικασία για τη λήψη απαλλαγής από τα μαθήματα. Επιπλέον, το Δικαστήριο καταλήγει στο συμπέρασμα ότι υπήρξε παραβίαση του Άρθρου 2 του Πρωτοκόλλου Αρ. 1 της Σύμβασης υπό το φως των Άρθρων 8 και 9 της Σύμβασης.
ΨΗΦΙΣΜΑ
Στην περίπτωση που υπήρχε παραβίαση των απαιτήσεων του Άρθρου 2 του Πρωτοκόλλου Αρ. 1 της Σύμβασης (εγκρίθηκε ομόφωνα).
Σε εφαρμογή του άρθρου 41 της Σύμβασης. Το Δικαστήριο χορήγησε 8.000 ευρώ από κοινού στους αιτούντες στην αίτηση αριθ. 4762/18 και 8.000 ευρώ από κοινού στους αιτούντες στην αίτηση αριθ. 6140/18.
Πηγή δημοσίευσης: https://espchhelp.ru/blog/3279-papageorg-ou-k-lp-kata-elladas .
ECHR judgment of October 31, 2019 in the case of Papageorgiou and Others v. Greece (applications Nos. 4762/18 and 6140/18).
In 2018, the applicants were assisted in preparing applications. Subsequently, the applications were consolidated and communicated by Greece.
In the case, applications about the obligation of parents to provide school principals with written statements stating that their children are not Orthodox Christians to release the latter from religious education lessons, leaving these statements in the school archives, and the right of school principals to verify whether the information specified in the statements have been successfully considered truthful. The case has violated the requirements of Article 2 of Protocol No. 1 to the Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms.
Circumstances of the case
The complaint N 4762/18 concerned three applicants, namely the parents and their daughter (child), complaint N 6140/18 - the mother and daughter (also the child). The girls were students of schools on two small Greek islands.
The parent applicants complained that they were required to provide written statements in order to demand the release of their children from religious education in the respective schools. They also complained that these statements should have remained in the school’s archives, and the principal had the right to verify that the information provided therein was true.
QUESTIONS OF LAW
Regarding compliance with Article 2 of Protocol No. 1 to the Convention. The main issue that was raised in the complaints concerned the obligation of parents to submit to the director of the relevant school a written statement also signed by the teacher stating that their children were not Orthodox Christians in order to free the latter from religious education.
In accordance with the second part of Article 16 of the Constitution and the Law on Education, religious education lessons were compulsory for all students. However, a circular dated January 23, 2015 stipulated that students who were not Orthodox Christians, but who belonged to other religious or doctrinal denominations or did not belong to any religion, and referred to reasons related to religion, could be exempted from visiting lesson data. In accordance with the third part of Article 25 of the decision of the Minister of Education of January 23, 2018, this procedure was upheld.
The 2015 Circular did not require the provision of religious justification in the exemption statement. However, parents were required to submit to the school principal a written statement also signed by the teacher stating that their child was not an Orthodox Christian. The director’s powers included checking documents confirming the information specified in the application, as well as drawing the attention of parents to the seriousness of their application.
Verification of the seriousness of the written statement suggested that the school principal was entitled to check whether the statement contained false information, namely, the birth certificate, which indicated the religious affiliation of the parents and which should have been provided to the school administration, corresponded to the statement. In addition, “religion” was a compulsory subject in primary and secondary schools and in high school according to relevant decisions of the ministry. In the event of inconsistency of information, the school principal was obliged to inform the prosecutor that a false statement was submitted, since this action was a crime.
The existing system for exempting children from religious education classes could place a heavy burden on the parents and the risk of inappropriate disclosure of their personal lives. The possibility of conflict could also discourage them from making such an application, especially if they lived in a small and religious community, such as the small Greek islands, where the risk of conviction was higher than in large cities. The parent applicants did not submit such an application, not only for fear of declaring that they were not Orthodox Christians, in an environment in which the majority of the population belonged to this religion, but also because, as they noted, to students who were exempted from religious education lessons, no other activities were offered, and the children lost school hours simply because their parents expressed their religious beliefs.
Although the parent applicants were not required to declare their beliefs, the fact that they had to submit a written statement was tantamount to forcing them to act, from which it could be concluded that they and their children did or did not share these or other religious views.
In its cases before it, the Court stated that freedom of religion also included a negative aspect, namely the personal right not to express one's religious beliefs and not to be obliged to act in such a way as to allow others to draw conclusions regarding the presence or absence of such beliefs. In the present case, the Greek authorities did not have the right to intervene in the sphere of individual consciousness and to check the presence of persons of certain religious beliefs or to force them to express their beliefs on spiritual issues.
In view of the foregoing, the Court rejected the Government's preliminary argument that the applicant parents had not used the procedure for obtaining exemption from lessons. Furthermore, the Court concludes that there has been a violation of Article 2 of Protocol No. 1 to the Convention in the light of Articles 8 and 9 of the Convention.
RESOLUTION
In the case there was a violation of the requirements of Article 2 of Protocol No. 1 to the Convention (adopted unanimously).
In application of Article 41 of the Convention. The Court awarded EUR 8,000 jointly to the applicants in application no. 4762/18 and EUR 8,000 jointly to the applicants in application no. 6140/18.
Source of publication: https://espchhelp.ru/blog/3278-papageorgiou-and-others-v-greece .