Ürat Türkiye'ye karşı
Oleg Petukhov, +7-929-527-81-33, +7-921-234-45-78, online@legascom.ru help@espchhelp.ru
27.11.2018 tarihli "Ürat (Urat) Türkiye'ye karşı" davasıyla ilgili AİHM kararı (şikayetler N 53561/09 ve 13952/11)
Davada, başvuranlara yönelik ceza davasının cezai kovuşturma süresinin sona ermesiyle bağlantılı olarak sonlandırılmasına rağmen, yasal olarak yasaklanmış bir kuruluşa üyelik şüphesiyle gözaltı nedeniyle başvuranların genel eğitim kurumunun öğretmenlerinden görevden alınmasına itiraz edilmektedir. Davada, ilk başvurana karşı insan hakları ve Temel Özgürlüklerin korunmasına İlişkin Sözleşmenin 6. maddesinin gerekliliklerinin ihlal edilmesine izin verilmemiştir. Davada, ikinci başvurana yönelik insan hakları ve temel Özgürlüklerin korunmasına İlişkin Sözleşmenin 6. maddesinin gerekliliklerinin ihlal edildiği kabul edilmiştir.
DAVANIN KOŞULLARI
İki erkek kardeş olan başvuru sahipleri, yasa dışı Hizbullah Örgütü'ne üyelik şüphesiyle gözaltına alındı. Onlara karşı ceza davası, cezai kovuşturmanın beş yıllık süresinin sona ermesiyle bağlantılı olarak sona ermiştir. Disiplin işlemlerinin bir sonucu olarak, başvuru sahipleri ilkokul öğretmenlerinden görevden alındı. Daha sonra, görevden alınma kararları idari mahkemeler tarafından onaylandı.
HUKUK MESELELERİ
Sözleşmenin 6. maddesinin 2. maddesine uymakla ilgili olarak. (a) Uygulanabilirlik. Masumiyet karinesi tarafından sağlanan korumanın iki yönü vardır: birincisi, ceza davasında yapılan işlemlerle ilgili usul ve ikincisi, amacı, kişinin sonraki süreçlerde masumiyetiyle ilgili bir sonuca varılmasını sağlamak olan ikincisi. Bununla birlikte, Sözleşmenin 6. maddesinin 2. maddesinin ikinci yönünün ihlal edileceği koşulları belirlemek için genel bir yaklaşım yoktur. Birçoğu, tartışmalı bir kararın alındığı sürecin niteliğine ve içeriğine bağlıdır. Bununla birlikte, her halükarda, karar vericinin kullandığı ifadeler, kararın uyumluluğunu ve Sözleşmenin 6. maddesinin 2. maddesinin gereklerine olan motivasyonunu değerlendirmek için anahtardır.
Aynı anda başvuru sahiplerine karşı bir ceza davası ve disiplin işlemleri başlatıldı ve kendilerine yönelik ceza davası henüz sona ermediğinde görevden alınma kararları alındı. Sözleşmenin 6. maddesinin 2. maddesinin her iki yönü de, cezai ve disiplin işlemlerinin paralel olarak devam ettiği dönem boyunca geçerli kalsa da, idari mahkemelerin görevden alma kararlarını onaylamaya ilişkin kararlarının, başvuru sahiplerine yönelik ceza davaları kararlarından sonra alındığı göz önüne alındığında, davalarındaki ikinci yön baskın olmuştur.
İki tür üretimin paralel olarak devam etmesi, Sözleşmenin 6. maddesinin 2. maddesinin otomatik olarak disiplin prosedüründe uygulandığı anlamına gelmez, masumiyet karinesi ilkesinin disiplin işlemine yayılmasını haklı çıkarmak için iki tür üretim arasında bir bağlantı kurulması gerekliydi. Taraflar, başvuru sahiplerinin işten çıkarılmasının doğrudan cezai davaların başlatıldığı olaylarla bağlantılı olduğu gerçeğine itiraz etmemişlerdir. Disiplin organlarının ve idari mahkemelerin ceza davasına aşina oldukları ve kararlarını materyallerine büyük ölçüde dayandırdıkları koşullar, Avrupa Mahkemesinin ceza ve disiplin işlemleri arasında güçlü bir bağın olduğu sonucuna varması için yeterliydi.
KARAR
Sözleşmenin 6. maddesinin 2. maddesi bu davada geçerlidir (oybirliğiyle kabul edilmiştir).
(b) Şikayetin varlığı. Disiplin işlemlerine ilişkin davalarda, başvuranın mahkum edilmeye yol açmayan önceki cezai işlemlerde olduğu gibi aynı koşullara dayanarak disiplin ihlalinden suçlu bulunması, Sözleşmenin 6. maddesinin 2. maddesinin ihlal edildiğini otomatik olarak göstermez. Disiplin makamları yetkilendirilmiş ve inceledikleri davalarla ilgili gerçekleri bağımsız olarak tespit etme fırsatına sahip olmuşlardı, ancak suç ve disiplin ihlallerinin kompozisyonlarının unsurları aynı değildi. Bu bağlamda, Sözleşmenin 6. maddesinin 2. maddesinin hükümlerinin ne amacı ne de sonucu, kişinin uygunsuz davranışının uygun şekilde kanıtlandığı takdirde, bir kişinin cezai işlemle suçlandığı eylemler için disiplin yetkisine sahip makamların cezalandırılmasını engellememiştir. Sözleşme, hem cezai hem de disiplin işlemlerinin bir parçası olarak aynı eylemlerin kovuşturulmasını ya da aynı anda incelenmesini yasaklamaz. Bu nedenle cezai sorumluluktan muaf tutulmak bile, bir kişinin daha az katı bir kanıt standardı koşullarında aynı gerçeklere dayanarak bir kişinin sivil veya diğer sorumluluk biçimlerine dahil edilmesini engellememiştir. Bununla birlikte, ceza davasında mahkumiyet yapılmadığı takdirde, disiplin kararının, başvurana disiplin cezası kapsamında suçlandığı bir ihlalden dolayı cezai sorumluluk verileceğine dair iddialar içermesi durumunda, bu, Sözleşmenin 6. maddesinin 2. fıkrası açısından soruları gündeme getirmektedir.
(i) İlk başvuru sahibi. Tartışmalı kararında, idare mahkemesi, ilk başvuranın görevden alınmasının temelini oluşturan gerçek ve yasal koşulların kısa bir özeti ile başladı. İdare Mahkemesi, ilk başvuranın sivil hizmetten kovulmasının, terörist olarak tanınan Hizbullah örgütünün bir üyesi olduğu düşünüldüğü için önerildiğini belirtti. Kararın gerekçelerini ortaya koyarken, idare mahkemesi, ilk başvuranın bu organizasyona kimliği hakkında bilgi verdiğinde ve onun düzenlediği toplantılara ve derslere katıldığında disiplin ihlali yaptığını ve bu eylemlerin "kurumun ideolojik ve politik amaçlar için barış, huzur ve çalışma düzeninin ihlali" kavramına düştüğünü belirtmiştir.
İdare mahkemesinin kararının ilk bölümünde yalnızca davanın gerçek ve yasal koşullarının bir ifadesi yer almakta olup, ilk başvuranın yasadışı bir organizasyona üyelik gibi bir suçtan suçlu olduğuna dair herhangi bir görüş veya onay verilmemiştir. Cezai sorumluluktan muafiyetin, disiplin ihlalinin varlığına ilişkin çıkarımı dışlamadığı prensibini hatırlatan ikinci kısım, Sözleşmenin 6. maddesinin 2. fıkrası açısından da soru sormadı. Avrupa Mahkemesinin, idare mahkemesinin kanıtladığı gerçeklere dayanarak ilk başvuranın disiplin yükümlülüğüne dahil edilmesine karar verdiği son cümlenin, yani organizasyona kimliği hakkında bilgi verdiği ve organize edilen son toplantılara ve derslere katıldığı gerçeğinin, ilk başvuranın suçtan sorumlu olduğuna inanıp inanmayacağına karar vermesi gerekip gerekmediğini belirlemesi gerekiyordu. Avrupa Mahkemesi, bu ifadede kullanılan ifadelerin, ilk başvuranın ceza davası kapsamında suçlandığı eylemler için cezai sorumluluk sonucuna eşit olamayacağı sonucuna varmıştır. Tartışmalı ifadenin anlamı, ilk başvuranın bir terör örgütünün üyesi olması, ceza davası kapsamında neyle suçlandığı değil, yalnızca bu organizasyona kimliği hakkında bilgi vermesi ve organize ettiği toplantılara ve derslere katılması, idari mahkemenin kendisini disiplin yükümlülüğüne dahil etmek için yeterli bir gerçek olarak kabul edilmesiydi. Bu nedenle, idari mahkemenin ilk başvuranın disiplin yükümlülüğüne ilişkin sonucunu haklı çıkarmasında kullandığı ifadeler, masumiyet karinesini ihlal etmemiştir.
KARAR
Davada, Sözleşmenin 6. maddesinin birinci başvuru sahibine ilişkin iddialarının ihlal edilmesine izin verilmedi (oybirliğiyle kabul edildi).
(ii) İkinci başvuru sahibi. Kararlarının gerekçelerini dile getirirken, Türkiye Mahkemesi, ceza davasının bazı materyallerinin ikinci başvuranın Hizbullah Terör örgütü üyesi olduğunu doğruladığını belirtti. Avrupa Mahkemesine göre, bu iddia kendi içinde ikinci başvuranın cezai sorumluluğu hakkında kesin bir beyanattı ve ikincisinin, ceza davasının sona erdiği suçlamaya karşı masumiyetinden şüphe etmeme hakkını ihlal etti.
KARAR
Davada, Sözleşmenin 6. maddesinin ikinci başvurana ilişkin şartlarının ihlali kabul edildi (oybirliğiyle kabul edildi).
Avrupa Mahkemesi, birine karşı altı oyla "evet" oyu ile, davanın Sözleşmenin 6. maddesinin 1. maddesinin ihlal edilmesine izin verilmediği sonucuna vardı, çünkü mahkemenin ilk başvuranın davasındaki kararının motivasyonu keyfi ya da açıkça mantıksız değildi ve adaletin reddedilmemesi değildi.
Sözleşmenin 41. maddesinin uygulanması sırasına göre. Avrupa Adalet Divanı, ikinci başvurana manevi zarar tazminatı olarak 6 bin avro vermiş, maddi hasarın tazminatı talebi reddedilmiştir.
