Дополнения от 15.06.2024 к практике в Европейском суде по правам человека (ЕСПЧ)
Постановление ЕСПЧ от 22.07.2021 по делу "Резковиц против Польши" (жалоба N 43447/19)
В 2019 году заявительнице была оказана помощь в подготовке жалоб. Впоследствии жалоба была коммуницирована Польше.
По делу обжалуются нарушения, допущенные при назначении судей во вновь созданную после законодательной реформы Дисциплинарную палату Верховного суда Польши. По делу было допущено нарушение требований пункта 1 статьи 6 Конвенции.
ОБСТОЯТЕЛЬСТВА ДЕЛА
В июле 2017 года заявительницу, которая была адвокатом, по итогам дисциплинарного разбирательства отстранили от выполнения ее профессиональных обязанностей на три года в связи с допущенными ею многочисленными нарушениями Кодекса адвокатской этики. В качестве суда последней инстанции дело заявительницы рассматривала вновь созданная Дисциплинарная палата Верховного суда Польши после реорганизации этого суда, осуществленной на основании Закона о внесении изменений в Закон о Национальном совете юстиции 2017 года и Закона о внесении изменений в Закон о Верховном суде 2017 года в рамках крупномасштабной реформы судебной системы Польши, инициированной правительством Польши в 2017 году. Дисциплинарная палата состояла из судей, назначенных в ходе процедуры с участием нового Национального совета юстиции Польши (далее - Совет). Заявительница утверждала, что судьи Дисциплинарной палаты были назначены Президентом Польши по представлению Совета с прямым нарушением положений законодательства этой страны и принципов верховенства права, разделения властей и независимости судей.
Предыстория вопроса. Совет - это конституционный орган, основной задачей которого, согласно Конституции Польши, является защита независимости судов и судей. До внесения изменений в законодательство Польши "судебные" члены Совета избирались судьями, и это правило было четко закреплено в правовом порядке Польши и безоговорочно подтверждено Конституционным судом (Трибуналом) Польши в его постановлении от 18 июля 2007 г., которое затем было отменено Конституционным судом Польши 20 июня 2017 г. После законодательной реформы 2017 года "судебные" члены Совета стали избираться Сеймом Польши. Согласно соответствующим положениям законодательства Польши, рассмотренным в целом, судьи судов всех уровней и видов, включая Верховный суд Польши, назначаются Президентом Польши по представлению Совета, которое он формирует по результатам проведения состязательной процедуры, в ходе которой выдвигаются и оцениваются кандидаты в Совет.
На основании запроса от Верховного суда Польши о вынесении предварительного постановления по трем делам 19 ноября 2019 г. Суд справедливости Европейского союза пришел к выводу, что Дисциплинарная палата Верховного суда Польши не соответствовала требованиям независимости.
5 декабря 2019 г. Верховный суд Польши вынес решение по упомянутым делам, установив, что Совет не обеспечивал достаточных гарантий независимости от законодательной и исполнительной властей в процессе назначения судей. Что касается Дисциплинарной палаты, то на основании доводов, изложенных Судом справедливости Европейского союза в его постановлении, Верховный суд Польши заключил, что Дисциплинарная палата не могла считаться судом по смыслу законодательства Польши и статьи 6 Конвенции. Эти выводы были подтверждены 23 января 2020 г. совместной резолюцией палат Верховного суда Польши. Согласно этой резолюции судебные составы, включая судей Верховного суда Польши, назначенные в ходе процедуры, в которой участвовал Совет, считаются созданными ненадлежащим образом.
28 января 2020 г. Конституционный суд Польши вынес промежуточное постановление о приостановлении исполнения упомянутой резолюции, а также о юрисдикции Верховного суда Польши по вопросу о принятии резолюций относительно соответствия законодательству Польши или международному праву, или прецедентной практике международных судов состава Совета, процедуры назначения Советом судей и прерогативы Президента Польши по назначению судей. 20 апреля 2020 г. Конституционный суд Польши вынес постановление о признании резолюции от 23 января 2020 г. несоответствующей Конституции Польши, Договору о Европейском союзе и пункту 1 статьи 6 Конвенции, отметив, в частности, что решения Президента Польши о назначении судей не могут подвергаться какому-либо рассмотрению, в том числе Верховным судом Польши. Конституционный суд Польши подтвердил данный принцип в постановлении от 21 апреля 2021 г., касавшемся "конфликта компетенций между Сеймом Польши и Верховным судом Польши и между Президентом Польши и Верховным судом Польши".
ВОПРОСЫ ПРАВА
По поводу соблюдения пункта 1 статьи 6 Конвенции. Задачей Европейского Суда в настоящем деле являлась оценка обстоятельств, связанных с процедурой назначения судей Дисциплинарной палаты Верховного суда Польши после вступления в 2017 году в силу Закона о Верховном суде Польши, учредившегося эту палату, а не оценка правомерности реорганизации судебной системы Польши в целом.
(а) Применимость. Отсутствовали основания отступать от сложившегося принципа, согласно которому дисциплинарное разбирательство, в котором идет речь о праве продолжать осуществлять профессиональные обязанности, свидетельствовало о наличии "обжалований" (споров) по поводу гражданских прав. Этот принцип также применялся к разбирательствам, проводимым многочисленными профессиональными дисциплинарными органами, включая судебные. Следовательно, пункт 1 статьи 6 Конвенции в его гражданско-правовом аспекте был применим к настоящему делу. Однако дисциплинарное разбирательство не было связано с предъявлением уголовного обвинения.
(b) Существо жалобы. Европейский Суд изучил вопрос о том, свидетельствовало ли рассмотрение дела заявительницы Дисциплинарной палатой о нарушении права заявительницы на "суд, созданный на основании закона", в свете трехступенчатого теста, сформулированного в Постановлении Большой Палаты Европейского Суда по делу "Гвюдмюндюр Андри Аустраудссон против Исландии" (Gu mundur Andri str sson v. Iceland) (См.: Постановление Большой Палаты Европейского Суда по делу "Гвюдмюндюр Андри Аустраудссон против Исландии" (Gu mundur Andri str sson v. Iceland) от 1 декабря 2020 г., жалоба N 26374/18 // Прецеденты Европейского Суда по правам человека. Специальный выпуск. 2021. N 3.), а также изложенных в названном деле принципов.
(i) Имело ли место явное нарушение законодательства Польши. Европейский Суд столкнулся с двумя абсолютно противоположными позициями высших судов Польши по данному вопросу. Задачей Европейского Суда было определить, установили ли эти суды в своих решениях необходимый баланс между различными затронутыми интересами, уделили ли они надлежащее внимание при осуществлении указанной деятельности и при формулировании своих выводов конвенционные стандарты, требуемые от "суда, созданного на основании закона". Кроме того, Закон о внесении изменений в некоторые правовые акты Польши в 2017 году, являвшийся частью нормативного пакета о реорганизации судебной системы страны, следовало рассматривать в контексте координированных поправок во внутригосударственное законодательство, внесенных с указанной целью, а также с учетом того факта, что упомянутые поправки и их воздействие на судебную систему Польши привлекли внимание и вызвали озабоченность у ряда международных организаций и органов и стали предметом нескольких разбирательств в Суде справедливости Европейского союза.
В своем решении от 5 декабря 2019 г. и резолюции от 23 января 2020 г. Верховный суд Польши установил несколько явных нарушений законодательства Польши. Верховный суд Польши подробно мотивировал свои выводы, к которым он пришел после подробного анализа и тщательной оценки соответствующего законодательства с точки зрения основополагающих стандартов Конвенции и права Европейского союза, а также при применении руководящих указаний и прецедентной практики Суда справедливости Европейского союза. Верховный суд Польши провел тщательную оценку всех элементов, имевших отношение к "независимому и беспристрастному суду, созданному на основании закона", в свете конституционных принципов, регулирующих функции Совета, включая принцип разделения и взаимного сдерживания законодательной, исполнительной и судебной властей и принцип независимости судей.
Однако в отношении постановлений Конституционного суда Польши от 20 июня 2017 г. и 20 апреля 2020 г. ситуация была иной. Принимая во внимание явное отсутствие всестороннего, сбалансированного и объективного анализа обстоятельств дела в терминах Конвенции, оценка Конституционного суда Польши должна считаться произвольной и как таковая не может придавать какой-либо вес выводу указанного суда относительно того, имело ли место явное, объективно и действительно идентифицируемое нарушение законодательства Польши о процедуре назначения судей в Дисциплинарную палату Верховного суда Польши. Кроме того, эти постановления следует рассматривать в рамках общего контекста функционирования Конституционного суда Польши начиная с конца 2015 год, и его действий, направленных на дискредитацию вывода резолюции Верховного суда Польши относительно явного нарушения законодательства этой страны, а также международного права вследствие ненадлежащей процедуры назначения судей с участием Совета. Упомянутые действия начались с вынесения беспрецедентного промежуточного постановления от 28 января 2020 г. Подобное вмешательство в работу органа судебной власти, направленное на лишение его возможности осуществлять свою судебную функцию по толкованию и применению Конвенции и других международных договоров, должно характеризоваться как нарушение принципа верховенства права и принципа независимости судей. Окончательное постановление Конституционного суда Польши по этому вопросу от 21 апреля 2020 г. подтвердило этот довод.
Ввиду изложенного, а также с учетом убедительных и весомых доводов, приведенных Верховным судом в его решении от 5 декабря 2019 г. и резолюции от 23 января 2020 г., его вывода о том, что процедура назначения судей в Дисциплинарную палату Верховного суда Польши противоречила закону, Европейский Суд считает установленным, что имело место явное нарушение законодательства Польши.
(ii) Подрывали ли нарушения законодательства Польши, касавшиеся основного правила процедуры назначения судей, саму суть права на "суд, созданный на основании закона". Что касается степени независимости Совета и того, имело ли место ненадлежащее вмешательство представителей законодательной и исполнительной властей в процесс назначения, Европейский Суд сначала рассмотрел многочисленные и по своей сути единогласные мнения международных организаций и органов, согласно которым изменения в процедуре выбора "судебных" членов Совета, внесенные согласно Закону от 2017 года, привели к тому, что Совет более не являлся независимым органом и не мог выполнять свою конституционную обязанность гарантировать независимость судов и судей. В этом контексте Европейский Суд также принял во внимание следующие обстоятельства создания нового Совета, в частности: явное бойкотирование выборов правовым сообществом после выдвижения небольшого количества кандидатов; шесть из 15 назначенных судей за последние полгода были назначены министром юстиции Польши председателями или заместителями председателей судов; большинство членов сформированного Совета имели связи с правящей партией или были рекомендованы ею; большинство кандидатов для избрания были представлены органами исполнительной власти; отсутствовала возможность проверить, собрали ли кандидаты требуемое количество подписей, поскольку органы исполнительной власти изначально не разглашали списки. Применительно к последнему аспекту Европейский Суд счел, что ситуация, когда общественности официально не объяснили, были ли соблюдены формальные требования для получения кандидатами в Совет достаточной поддержки, могла вызвать сомнения в законности процесса выборов его членов. Более того, отсутствие тщательной проверки вопроса о том, кто поддерживал кандидатов, могло вызвать сомнения относительно квалификации членов Совета, а также их прямой или косвенной связи с исполнительной властью. Согласно информации, в настоящее время находящейся в публичном доступе, Совет был избран при поддержке небольшой группы судей, имевших тесные связи с исполнительной властью, и, как указал Верховный суд Польши, также существовали сомнения относительно того, все ли избранные члены Совета выполнили предусмотренное законом требование получить поддержку 25 действующих судей.
С учетом вышеизложенного Европейский Суд постановил, что в силу Закона от 2017 года о внесении изменений в законодательство Польши, который лишил судейское сообщество права выдвигать и избирать "судебных" членов Совета - права, которым они обладали согласно ранее действовавшему законодательству и которое было признано международными стандартами - органы законодательной и исполнительной властей Польши приобрели решающее влияние на формирование состава Совета. Закон практически устранил не только ранее существовавшую представительную систему, но и гарантии независимости судей в этом отношении, предоставив органам законодательной и исполнительной властей возможность вмешиваться, прямо или косвенно, в процедуру назначения судей - возможность, которой указанные власти воспользовались - о чем свидетельствуют, например, обстоятельства подтверждения кандидатур на судебные должности в Совете. В то же время Закон 2017 года о Верховном суде Польши, который лишил первого заместителя председателя указанного суда его полномочий выдвигать кандидатов на вакантные должности в этом суде, передав это право Президенту Польши, дополнительно уменьшил степень участия судейского сообщества в процедуре назначения судей, в частности назначений на должности в Верховном суде Польши.
Оценивая все указанные обстоятельства в целом, Европейский Суд установил, что нарушения законодательства Польши неизбежно повлияли на обжалуемую процедуру назначения, поскольку вследствие указанных нарушений право выдвижения кандидатов на должности судей Дисциплинарной палаты - условие sine qua non для назначения президентом Польши - было предоставлено Совету, органу, который не обладал достаточными гарантиями независимости от законодательной и исполнительной властей. Процедура назначения судей, которая, как в настоящем деле, свидетельствует о ненадлежащем влиянии законодательной и исполнительной властей на назначение судей, сама по себе несовместима с пунктом 1 статьи 6 Конвенции и как таковая является фундаментальным нарушением, негативно влияющим на весь процесс и компрометирующим законность суда, созданного из назначенных рассматриваемым образом судей.
Таким образом, нарушения, выявленные в процедуре назначения судей в Дисциплинарную палату Верховного суда Польши, являлись настолько серьезными, что повлияли на саму суть права на "суд, созданный на основании закона".
(iii) Были ли жалобы относительно права на "суд, созданный на основании закона", эффективно рассмотрены судами Польши и существовали ли эффективные средства правовой защиты. В законодательстве Польши не была предусмотрена процедура, с помощью которой заявительница могла бы обжаловать предполагаемые нарушения, допущенные в процедуре назначения судей Дисциплинарной палаты Верховного суда Польши. Следовательно, отсутствовали эффективные средства правовой защиты.
ПОСТАНОВЛЕНИЕ
По делу имело место нарушение пункта 1 статьи 6 Конвенции (принято единогласно).
КОМПЕНСАЦИЯ
В порядке применения статьи 41 Конвенции. Европейский Суд присудил заявительнице 15 000 евро в качестве морального вреда, требование о компенсации материального ущерба было отклонено.
Источник публикации: https://espchhelp.ru/blog/4663-rezkovich-protiv-polshi-1 .
The ECHR Ruling of 07/22/2021 in the case of Rezkovits v. Poland (complaint No. 43447/19)
In 2019, the applicant was assisted in preparing complaints. Subsequently, the complaint was communicated to Poland.
Violations committed during the appointment of judges to the newly created Disciplinary Chamber of the Supreme Court of Poland after the legislative reform are being appealed in the case. The case involved a violation of the requirements of paragraph 1 of article 6 of the Convention.
THE CIRCUMSTANCES OF THE CASE
In July 2017, the applicant, who was a lawyer, was suspended from performing her professional duties for three years following disciplinary proceedings in connection with numerous violations of the Code of Ethics of Lawyers. As a court of last resort, the applicant's case was considered by the newly established Disciplinary Chamber of the Supreme Court of Poland after the reorganization of this court, carried out on the basis of the Law on Amendments to the Law on the National Council of Justice of 2017 and the Law on Amendments to the Law on the Supreme Court of 2017 as part of a large-scale reform of the Polish judicial system initiated by the Polish Government in 2017 year. The Disciplinary Chamber consisted of judges appointed during the procedure with the participation of the new National Council of Justice of Poland (hereinafter - the Council). The applicant claimed that the judges of the Disciplinary Chamber were appointed by the President of Poland on the recommendation of the Council in direct violation of the provisions of the legislation of that country and the principles of the rule of law, separation of powers and independence of judges.
Background of the issue. The Council is a constitutional body whose main task, according to the Constitution of Poland, is to protect the independence of courts and judges. Prior to the amendments to Polish legislation, the "judicial" members of the Council were elected by judges, and this rule was clearly enshrined in the legal order of Poland and unconditionally confirmed by the Constitutional Court (Tribunal) of Poland in its decision of July 18, 2007, which was then canceled by the Constitutional Court of Poland on June 20, 2017. After the legislative reform of 2017, the "judicial" members of the Council began to be elected by the Polish Sejm. According to the relevant provisions of Polish legislation, considered as a whole, judges of courts of all levels and types, including the Supreme Court of Poland, are appointed by the President of Poland on the proposal of the Council, which he forms based on the results of an adversarial procedure during which candidates for the Council are nominated and evaluated.
Based on a request from the Supreme Court of Poland for a preliminary ruling in three cases on November 19, 2019. The Court of Justice of the European Union concluded that the Disciplinary Chamber of the Supreme Court of Poland did not meet the requirements of independence.
On December 5, 2019, the Supreme Court of Poland ruled in these cases, finding that the Council did not provide sufficient guarantees of independence from the legislative and executive authorities in the process of appointing judges. As for the Disciplinary Chamber, on the basis of the arguments set out by the Court of Justice of the European Union in its ruling, the Supreme Court of Poland concluded that the Disciplinary Chamber could not be considered a court within the meaning of Polish law and article 6 of the Convention. These conclusions were confirmed on January 23, 2020 by a joint resolution of the Chambers of the Supreme Court of Poland. According to this resolution, judicial structures, including judges of the Supreme Court of Poland, appointed during the procedure in which the Council participated, are considered to be improperly created.
On January 28, 2020, the Constitutional Court of Poland issued an interim ruling suspending the execution of the aforementioned resolution, as well as on the jurisdiction of the Supreme Court of Poland on the issue of adopting resolutions on compliance with Polish legislation or international law, or the case law of international courts of the composition of the Council, the procedure for the appointment of judges by the Council and the prerogative of the President of Poland to appoint judges. On April 20, 2020, the Constitutional Court of Poland issued a ruling recognizing the resolution of January 23, 2020. inconsistent with the Constitution of Poland, the Treaty on the European Union and paragraph 1 of article 6 of the Convention, noting, in particular, that the decisions of the President of Poland on the appointment of judges may not be subject to any review, including by the Supreme Court of Poland. The Constitutional Court of Poland confirmed this principle in a ruling dated April 21, 2021, concerning the "conflict of competence between the Sejm of Poland and the Supreme Court of Poland and between the President of Poland and the Supreme Court of Poland."
LEGAL ISSUES
Regarding compliance with article 6, paragraph 1, of the Convention. The task of the European Court in the present case was to assess the circumstances related to the procedure for appointing judges of the Disciplinary Chamber of the Supreme Court of Poland after the entry into force in 2017 of the Law on the Supreme Court of Poland, which established this Chamber, and not to assess the legality of the reorganization of the Polish judicial system as a whole.
(a) Applicability. There were no grounds to depart from the established principle that the disciplinary proceedings, which deal with the right to continue to exercise professional duties, testified to the existence of "appeals" (disputes) over civil rights. This principle has also been applied to proceedings conducted by numerous professional disciplinary bodies, including judicial ones. Consequently, paragraph 1 of article 6 of the Convention in its civil law aspect was applicable to the present case. However, the disciplinary proceedings were not related to the filing of criminal charges.
(b) The substance of the complaint. The European Court examined whether the examination of the applicant's case by the Disciplinary Chamber indicated a violation of the applicant's right to a "court established by law" in the light of the three-step test formulated in the Ruling of the Grand Chamber of the European Court of Justice in the case "Gu mundur Andri Austradsson v. Iceland" (See: The Ruling of the Grand Chamber of the European Court of Justice in the case "Gu mundur Andri Austraudsson v. Iceland" (Gu mundur Andri str sson v. Iceland) dated December 1, 2020, complaint No. 26374/18 // Precedents of the European Court of Human Rights. Special issue. 2021. N 3.), as well as the principles set out in the case.
(i) Whether there has been a clear violation of Polish law. The European Court is faced with two completely opposite positions of the highest courts of Poland on this issue. The task of the European Court was to determine whether these courts in their decisions established the necessary balance between the various interests involved, whether they paid due attention in carrying out these activities and in formulating their conclusions to the conventional standards required of a "court established on the basis of law". In addition, the Law on Amendments to Certain Legal Acts of Poland in 2017, which was part of the regulatory package on the reorganization of the country's judicial system, should be considered in the context of coordinated amendments to domestic legislation introduced for this purpose, as well as taking into account the fact that the aforementioned amendments and their impact on the Polish judicial system attracted attention They have caused concern among a number of international organizations and bodies and have been the subject of several proceedings in the Court of Justice of the European Union.
In its decision of December 5, 2019 and resolution of January 23, 2020 The Supreme Court of Poland has found several clear violations of Polish law. The Supreme Court of Poland explained in detail its conclusions, which it reached after a detailed analysis and careful assessment of the relevant legislation from the point of view of the fundamental standards of the Convention and the law of the European Union, as well as when applying the guidelines and case law of the Court of Justice of the European Union. The Supreme Court of Poland conducted a thorough assessment of all elements related to the "independent and impartial court established by law" in the light of the constitutional principles governing the functions of the Council, including the principle of separation and mutual restraint of legislative, executive and judicial authorities and the principle of judicial independence.
However, with regard to the rulings of the Polish Constitutional Court of June 20, 2017 and April 20, 2020, the situation was different. Taking into account the apparent lack of a comprehensive, balanced and objective analysis of the circumstances of the case in terms of the Convention, the assessment of the Constitutional Court of Poland should be considered arbitrary and as such cannot give any weight to the conclusion of the said court as to whether there has been a clear, objectively and truly identifiable violation of Polish legislation on the procedure for appointing judges to the Disciplinary Chamber of the Supreme Court Polish courts. In addition, these rulings should be considered within the general context of the functioning of the Constitutional Court of Poland since the end of 2015, and its actions aimed at discrediting the conclusion of the resolution of the Supreme Court of Poland regarding a clear violation of the legislation of this country, as well as international law due to an improper procedure for appointing judges with the participation of the Council. These actions began with the issuance of an unprecedented interim ruling on January 28, 2020. Such interference in the work of a judicial authority aimed at depriving it of the opportunity to exercise its judicial function in interpreting and applying the Convention and other international treaties should be characterized as a violation of the rule of law and the principle of judicial independence. The final ruling of the Polish Constitutional Court on this issue dated April 21, 2020 confirmed this argument.
In view of the above, as well as taking into account the convincing and weighty arguments given by the Supreme Court in its decision of December 5, 2019 and resolution of January 23, 2020, its conclusion that the procedure for appointing judges to the Disciplinary Chamber of the Supreme Court of Poland was contrary to the law, the European Court considers it established that there was a clear violation of the law Poland.
(ii) Whether violations of Polish law concerning the basic rule of procedure for the appointment of judges undermined the very essence of the right to a "court established by law". With regard to the degree of independence of the Council and whether there was improper interference of representatives of the legislative and executive authorities in the appointment process, the European Court first considered the numerous and essentially unanimous opinions of international organizations and bodies, according to which changes in the procedure for selecting "judicial" members of the Council, introduced according to the Law of 2017, led to that the Council was no longer an independent body and could not fulfill its constitutional duty to guarantee the independence of courts and judges. In this context, the European Court also took into account the following circumstances of the creation of the new Council, in particular: the apparent boycott of the elections by the legal community after the nomination of a small number of candidates; six of the 15 appointed judges in the last six months were appointed by the Polish Minister of Justice as chairmen or deputy chairmen of courts; most of the members of the formed Council had links with the ruling party or were recommended by her; most of the candidates for election were represented by the executive authorities; There was no way to verify whether the candidates had collected the required number of signatures, since the executive authorities initially did not disclose the lists. With regard to the latter aspect, the European Court considered that a situation where the public was not officially explained whether the formal requirements for candidates to receive sufficient support for the Council had been met could raise doubts about the legality of the election process of its members. Moreover, the lack of thorough verification of who supported the candidates could raise doubts about the qualifications of the Council members, as well as their direct or indirect connection with the executive branch. According to information currently in the public domain, the Council was elected with the support of a small group of judges with close ties to the executive branch, and, as indicated by the Supreme Court of Poland, there were also doubts as to whether all elected members of the Council fulfilled the legal requirement to receive the support of 25 active judges.
In view of the above, the European Court ruled that by virtue of the Law of 2017 on Amendments to Polish Legislation, which deprived the judicial community of the right to nominate and elect "judicial" members of the Council - a right they possessed under previously existing legislation and which was recognized by international standards - the legislative and executive authorities of Poland acquired decisive influence to form the composition of the Council. The law practically eliminated not only the previously existing representative system, but also guarantees of judicial independence in this regard, giving legislative and executive authorities the opportunity to interfere, directly or indirectly, in the procedure for appointing judges - an opportunity that these authorities took advantage of - as evidenced, for example, by the circumstances of confirming candidates for judicial positions in the Council. At the same time, the 2017 Law on the Supreme Court of Poland, which deprived the first Deputy Chairman of the said court of his authority to nominate candidates for vacant positions in this court, transferring this right to the President of Poland, further reduced the degree of participation of the judicial community in the procedure for appointing judges, in particular appointments to positions in the Supreme Court of Poland.
Assessing all these circumstances as a whole, the European Court found that violations of Polish law inevitably affected the contested appointment procedure, since, as a result of these violations, the right to nominate candidates for the positions of judges of the Disciplinary Chamber - a sine qua non condition for appointment by the President of Poland - was granted to the Council, a body that did not have sufficient guarantees of independence from the legislative and executive the authorities. The procedure for the appointment of judges, which, as in the present case, indicates the undue influence of the legislative and executive authorities on the appointment of judges, is in itself incompatible with article 6, paragraph 1, of the Convention and as such is a fundamental violation that negatively affects the entire process and compromises the legality of the court created from judges appointed in the manner in question.
Thus, the violations identified in the procedure for appointing judges to the Disciplinary Chamber of the Supreme Court of Poland were so serious that they affected the very essence of the right to a "court established on the basis of law."
(iii) Whether complaints regarding the right to a "court established by law" have been effectively considered by the Polish courts and whether effective remedies have been available. Polish legislation did not provide for a procedure by which the applicant could appeal against alleged violations committed in the procedure for appointing judges of the Disciplinary Chamber of the Supreme Court of Poland. Consequently, there were no effective remedies.
RESOLUTION
There was a violation of article 6, paragraph 1, of the Convention in the case (adopted unanimously).
COMPENSATION
In the application of article 41 of the Convention. The European Court awarded the applicant 15,000 euros in non-pecuniary damage, the claim for compensation for material damage was rejected.
Source of the publication: https://espchhelp.ru/blog/4664-rezkowicz-v-poland .
Wyrok ETPC z 22.07.2021 w sprawie "Rezkowitz przeciwko Polsce "(skarga N 43447/19)
W 2019 r. skarżąca otrzymała pomoc w przygotowaniu skarg. Skarga została następnie przekazana Polsce.
W sprawie odwołują się nieprawidłowości popełnione przy powoływaniu sędziów do nowo utworzonej po reformie legislacyjnej Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego Rp. W sprawie doszło do naruszenia postanowień art. 6 ust. 1 konwencji.
OKOLICZNOŚCI SPRAWY
W lipcu 2017 roku skarżąca, która była adwokatem, w wyniku postępowania dyscyplinarnego została zawieszona w wykonywaniu jej obowiązków zawodowych na trzy lata w związku z popełnionymi przez nią licznymi naruszeniami Kodeksu Etyki Adwokackiej. Jako sąd ostatniej instancji sprawę skarżącej rozpatrywała nowo utworzona Izba Dyscyplinarną Sądu Najwyższego RP po reorganizacji tego sądu dokonanej na podstawie ustawy o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sprawiedliwości z 2017 r.oraz ustawy o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym z 2017 r. w ramach szeroko zakrojonej reformy sądownictwa Polskiego zainicjowanej przez Rząd RP w 2017 r. Izba dyscyplinarną składała się z sędziów powołanych w toku postępowania z udziałem nowej Krajowej Rady Sprawiedliwości RP (zwanej dalej Rada). Skarżąca twierdziła, że sędziowie Izby Dyscyplinarnej zostali powołani przez Prezydenta RP na wniosek Rady z bezpośrednim naruszeniem przepisów prawa tego kraju oraz zasad praworządności, podziału władzy i niezawisłości sędziów.
Tło pytania. Rada jest organem konstytucyjnym, którego głównym zadaniem, zgodnie z konstytucją Polski, jest ochrona niezależności sądów i sędziów. Przed zmianami w polskim ustawodawstwie "sądowi" członkowie Rady byli wybierani przez sędziów, a zasada ta została wyraźnie zapisana w polskim porządku prawnym i bezwarunkowo potwierdzona przez polski Trybunał Konstytucyjny (Trybunał) w jego orzeczeniu z 18 lipca 2007 r., który został następnie Uchylony przez polski Trybunał Konstytucyjny w dniu 20 czerwca 2017 r. po reformie legislacyjnej z 2017 r. "sądowi" członkowie rady zostali wybrani przez Sejm RP. Zgodnie z odpowiednimi przepisami prawa polskiego, rozpatrywanymi jako całość, sędziowie sądów wszystkich szczebli i rodzajów, w tym Sądu Najwyższego Polski, są powoływani przez Prezydenta RP na wniosek Rady, który tworzy na podstawie wyników postępowania kontradyktoryjnego, podczas którego nominowani i oceniani są kandydaci do Rady.
Na podstawie wniosku Sądu Najwyższego RP o wydanie orzeczenia wstępnego w trzech sprawach w dniu 19 listopada 2019 r.Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej stwierdził, że Izba Dyscyplinarną Sądu Najwyższego RP nie spełniła wymogów niezawisłości.
W dniu 5 grudnia 2019 r.polski Sąd Najwyższy orzekł we wspomnianych sprawach, stwierdzając, że Rada nie zapewniła wystarczających gwarancji niezależności od władzy ustawodawczej i wykonawczej w procesie powoływania sędziów. Jeśli chodzi o Izbę Dyscyplinarną, to na podstawie argumentów przedstawionych przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w jej orzeczeniu, polski Sąd Najwyższy stwierdził, że Izba Dyscyplinarną nie można uznać za sąd w rozumieniu prawa polskiego i Artykułu 6 Konwencji. Ustalenia te zostały potwierdzone 23 stycznia 2020 r.wspólną uchwałą izb Sądu Najwyższego Rp. Zgodnie z tą uchwałą składy sądowe, w tym sędziów Sądu Najwyższego Rp powołanych w postępowaniu, w którym uczestniczyła Rada, uznaje się za powołane w sposób nienależyty.
W dniu 28 stycznia 2020 r. polski Trybunał Konstytucyjny wydał tymczasowe postanowienie o zawieszeniu wykonania wspomnianej uchwały, a także o jurysdykcji polskiego Sądu Najwyższego w kwestii podejmowania uchwał dotyczących zgodności z polskim prawem lub prawem międzynarodowym, lub orzecznictwa sądów międzynarodowych składu Rady, procedury powoływania przez Radę sędziów i prerogatyw prezydenta RP w zakresie powoływania sędziów. 20 kwietnia 2020 r. Trybunał Konstytucyjny Rp wydał postanowienie o uznaniu uchwały z dnia 23 stycznia 2020 r. niezgodnej z Konstytucja RP, Traktatem o Unii Europejskiej i art. 6 ust. 1 konwencji, zwracając w szczególności uwagę, że decyzje prezydenta RP w sprawie powoływania sędziów nie mogą podlegać żadnemu rozpatrzeniu, w tym przez Sąd Najwyższy Rp. Trybunał Konstytucyjny RP potwierdził tę zasadę w orzeczeniu z 21 kwietnia 2021 r.dotyczącym "konfliktu kompetencji między Sejmem RP a Sądem Najwyższym RP oraz między prezydentem RP a Sądem Najwyższym Rp".
ZAGADNIENIA PRAWA
W sprawie przestrzegania art. 6 ust. 1 konwencji. Zadaniem Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w niniejszej sprawie była ocena okoliczności związanych z procedurą powoływania sędziów Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego Polski po wejściu w życie w 2017 r. ustawy o Sądzie Najwyższym RP, która ustanowiła tę Izbę, a nie ocena zasadności reorganizacji sądownictwa Polski jako całości.
(a) możliwość zastosowania. Nie było podstaw do odstępstwa od ustalonej zasady, zgodnie z którą postępowanie dyscyplinarne, w którym mowa o prawie do dalszego wykonywania obowiązków zawodowych, świadczyło o istnieniu "odwołań" (sporów) dotyczących praw obywatelskich. Zasada ta została również zastosowana do postępowań prowadzonych przez liczne profesjonalne organy dyscyplinarne, w tym sądowe. W związku z tym Artykuł 6 ustęp 1 konwencji w aspekcie cywilnoprawnym miał zastosowanie do niniejszej sprawy. Postępowanie dyscyplinarne nie wiązało się jednak z postawieniem zarzutów karnych.
(b) istota skargi. Europejski Trybunał Sprawiedliwości zbadał, czy sprawa skarżącej została uznana przez Izbę Dyscyplinarną za naruszenie prawa skarżącej do "sądu utworzonego na podstawie prawa" w świetle trzystopniowego testu sformułowanego w orzeczeniu Wielkiej Izby Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Gvüdmündür Andri Austraudsson przeciwko Islandii (gu mundur Andri str sson przeciwko Islandii) (Patrz: orzeczenie Wielkiej Izby Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Gvüdmündür Andri Austraudsson przeciwko Islandii (Gu Mundur Andri str SSON V. Iceland) z dnia 1 grudnia 2020 r., skarga nr 26374/18 / / precedensy Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Wydanie specjalne. 2021. N 3.), a także zasad określonych w przedmiotowej sprawie.
(i) czy doszło do wyraźnego naruszenia prawa polskiego. Europejski Trybunał Sprawiedliwości stanął przed dwoma zupełnie przeciwnymi stanowiskami polskich sądów wyższych w tej sprawie. Zadaniem Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości było ustalenie, czy sądy te w swoich orzeczeniach ustanowiły niezbędną równowagę między różnymi zainteresowanymi interesami, czy zwróciły należytą uwagę przy wykonywaniu tych czynności oraz przy formułowaniu swoich ustaleń konwencyjne standardy wymagane od "Trybunału utworzonego na podstawie prawa". Ponadto Ustawa o zmianie niektórych aktów prawnych w Polsce z 2017 r., będąca częścią pakietu regulacyjnego dotyczącego reorganizacji sądownictwa w kraju, powinna być rozpatrywana w kontekście skoordynowanych zmian w prawie krajowym wprowadzonych w tym celu, a także z uwzględnieniem faktu, że wspomniane poprawki i ich wpływ na sądownictwo w Polsce przyciągnęły uwagę i wzbudziły obawy wielu międzynarodowych organizacji i organów oraz stały się przedmiotem kilku postępowań przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
W wyroku z 5 grudnia 2019 r.i rezolucji z 23 stycznia 2020 r. polski Sąd Najwyższy stwierdził kilka wyraźnych naruszeń prawa polskiego. Polski Sąd Najwyższy szczegółowo uzasadnił swoje wnioski, do których doszedł po szczegółowej analizie i dokładnej ocenie odpowiedniego ustawodawstwa z punktu widzenia podstawowych standardów Konwencji i prawa Unii Europejskiej, a także przy stosowaniu wytycznych i orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Polski Sąd Najwyższy dokonał dokładnej oceny wszystkich elementów istotnych dla "niezależnego i bezstronnego sądu powołanego na podstawie ustawy" w świetle zasad konstytucyjnych regulujących funkcje Rady, w tym zasady podziału i wzajemnego odstraszania władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej oraz zasady niezawisłości sędziów.
Jednak w odniesieniu do orzeczeń polskiego Trybunału Konstytucyjnego z 20 czerwca 2017 r.i 20 kwietnia 2020 r. sytuacja była inna. Biorąc pod uwagę wyraźny brak kompleksowej, wyważonej i obiektywnej analizy okoliczności sprawy w kategoriach Konwencji, ocena polskiego Trybunału Konstytucyjnego musi być uznana za arbitralną i jako taka nie może przywiązywać wagi do wniosku wspomnianego Trybunału co do tego, czy doszło do wyraźnego, obiektywnego i rzeczywiście możliwego do zidentyfikowania naruszenia polskiego prawa dotyczącego procedury powoływania sędziów do Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego. Ponadto orzeczenia te powinny być rozpatrywane w ramach ogólnego kontekstu funkcjonowania polskiego Trybunału Konstytucyjnego od końca 2015 r. oraz jego działań mających na celu zdyskredytowanie wycofania uchwały polskiego Sądu Najwyższego w sprawie wyraźnego naruszenia prawa tego kraju oraz prawa międzynarodowego wskutek niewłaściwej procedury powoływania sędziów z udziałem Rady. Wspomniane działania rozpoczęły się od wydania bezprecedensowego wyroku tymczasowego z 28 stycznia 2020 r. Taka ingerencja w pracę organu sądownictwa, mająca na celu pozbawienie go możliwości wykonywania swojej funkcji sądowej w zakresie interpretacji i stosowania Konwencji i innych traktatów międzynarodowych, powinna być scharakteryzowana jako naruszenie zasady praworządności i zasady niezawisłości sędziów. Ostateczne orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego RP w tej sprawie z 21 kwietnia 2020 r.potwierdziło ten argument.
W związku z przedstawionym, a także z przekonującymi i ważnymi argumentami przytoczonymi przez Sąd Najwyższy w jego decyzji z 5 grudnia 2019 r.i rezolucji z 23 stycznia 2020 r., jego stwierdzeniem, że procedura powoływania sędziów do Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego była sprzeczna z prawem, Europejski Trybunał Sprawiedliwości uważa, że doszło do wyraźnego naruszenia prawa polskiego.
(ii) czy naruszenia prawa polskiego dotyczące podstawowej zasady procedury powoływania sędziów podważały samą istotę prawa do "sądu powołanego na podstawie ustawy". W odniesieniu do stopnia niezależności Rady i tego, czy doszło do niewłaściwej ingerencji przedstawicieli władzy ustawodawczej i wykonawczej w proces powoływania, Europejski Trybunał Sprawiedliwości najpierw rozpatrzył liczne i z natury jednomyślne opinie organizacji i organów międzynarodowych, zgodnie z którymi zmiany w procedurze wyboru "sądowych" członków Rady, wprowadzone zgodnie z Ustawą z 2017 r., spowodowały, że Rada nie była już niezależnym organem i nie mogła wypełniać swojego konstytucyjnego obowiązku zagwarantowania niezależności sądów i sędziów. W tym kontekście Europejski Trybunał Sprawiedliwości wziął również pod uwagę następujące okoliczności powołania nowej Rady, w szczególności: jawne bojkotowanie wyborów przez Wspólnotę prawną po nominacji niewielkiej liczby kandydatów; sześciu z 15 mianowanych sędziów w ciągu ostatnich sześciu miesięcy zostało powołanych przez Ministra Sprawiedliwości RP przez przewodniczących lub wiceprzewodniczących sądów; większość członków utworzonej Rady miała powiązania z partią rządzącą lub była przez nią rekomendowana; większość kandydatów do; nie było możliwości sprawdzenia, czy kandydaci zebrali wymaganą liczbę podpisów, ponieważ organy wykonawcze początkowo nie ujawniły list. W odniesieniu do tego ostatniego aspektu Europejski Trybunał Sprawiedliwości uznał, że sytuacja, w której opinii publicznej nie wyjaśniono formalnie, czy spełniono formalne wymagania, aby kandydaci do Rady otrzymali wystarczające poparcie, mogła budzić wątpliwości co do legalności procesu wyborczego jej członków. Co więcej, brak dokładnego sprawdzenia, kto poparł kandydatów, mógł budzić wątpliwości co do kwalifikacji członków Rady, a także ich bezpośredniego lub pośredniego związku z władzą wykonawczą. Zgodnie z informacjami obecnie publicznie dostępnymi, Rada została wybrana przy wsparciu niewielkiej grupy sędziów, którzy mieli bliskie powiązania z władzą wykonawczą, a jak wskazał polski Sąd Najwyższy, istniały również wątpliwości, czy wszyscy wybrani członkowie Rady spełnili ustawowy wymóg uzyskania poparcia 25 obecnych sędziów.
W związku z powyższym Europejski Trybunał Sprawiedliwości orzekł, że na mocy ustawy z 2017 r. o zmianie prawa polskiego, która pozbawiła wspólnotę sędziowską prawa do powoływania i wybierania "sądowych" członków Rady-prawa, które posiadali zgodnie z obowiązującym wcześniej prawem i które zostało uznane za standardy międzynarodowe-organy władzy ustawodawczej i wykonawczej Polski uzyskały decydujący wpływ na kształtowanie składu Rady. Ustawa praktycznie wyeliminowała nie tylko istniejący wcześniej system przedstawicielski, ale także gwarancje niezawisłości sędziów w tym zakresie, dając organom władzy ustawodawczej i wykonawczej możliwość ingerencji, bezpośrednio lub pośrednio, w procedurę powoływania sędziów - możliwość, z której skorzystały wspomniane władze - o czym świadczą na przykład okoliczności potwierdzenia nominacji na stanowiska sądowe w Radzie. Jednocześnie Ustawa z 2017 r. o Sądzie Najwyższym RP, która pozbawiła pierwszego wiceprzewodniczącego wspomnianego sądu jego uprawnień do zgłaszania kandydatów na wolne stanowiska w tym sądzie, przekazując to prawo Prezydentowi RP, dodatkowo zmniejszyła zakres udziału Wspólnoty sędziowskiej w procedurze powoływania sędziów, w szczególności mianowania na stanowiska w Sądzie Najwyższym Rp.
Oceniając wszystkie te okoliczności jako całość, Europejski Trybunał Sprawiedliwości stwierdził, że naruszenia polskiego prawa nieuchronnie wpłynęły na zaskarżoną procedurę mianowania, ponieważ w wyniku tych naruszeń prawo do nominowania kandydatów na sędziów Izby Dyscyplinarnej-warunek sine qua non powołania przez Prezydenta RP-zostało przyznane Radzie, organowi, który nie miał wystarczających gwarancji niezależności od władzy ustawodawczej i wykonawczej. Procedura powoływania sędziów, która, jak w niniejszej sprawie, świadczy o niewłaściwym wpływie władzy ustawodawczej i wykonawczej na powoływanie sędziów, sama w sobie jest niezgodna z Artykułem 6 ustęp 1 konwencji i jako taka stanowi fundamentalne naruszenie, które negatywnie wpływa na cały proces i zagraża legalności sądu utworzonego z sędziów powołanych w ten sposób.
Nieprawidłowości stwierdzone w procedurze powoływania sędziów do Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego Polski były więc tak poważne, że wpłynęły na samą istotę prawa do "sądu powołanego na podstawie ustawy".
(iii) czy skargi dotyczące prawa do "sądu powołanego na podstawie ustawy" były skutecznie rozpatrywane przez sądy polskie i czy istniały skuteczne środki zaradcze. W prawie polskim nie przewidziano procedury, za pomocą której skarżąca mogłaby odwołać się od domniemanych nieprawidłowości popełnionych w procedurze powoływania sędziów Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego Rp. W związku z tym brakowało skutecznych środków zaradczych.
UCHWAŁA
W sprawie doszło do naruszenia art. 6 ust. 1 konwencji (przyjętej jednogłośnie).
ODSZKODOWANIE
Zgodnie z art. 41 Konwencji. Europejski Trybunał Sprawiedliwości przyznał skarżącej 15 000 euro odszkodowania moralnego, a roszczenie o odszkodowanie za szkody materialne zostało odrzucone.
Źródło publikacji: https://espchhelp.ru/blog/4665-rezkowicz-przeciwko-polsce .
